بسیاری از افراد زمانی که ضایعه‌ای قرمز رنگ یا برآمدگی کوچکی بر سطح پوست خود مشاهده می‌کنند، بدون توجه به ماهیت آن، از اصطلاحات «جوش» یا «آکنه» به‌جای یکدیگر استفاده می‌کنند. در واقع، در ذهن بسیاری از ما این دو واژه مترادف به نظر می‌رسند. اما حقیقت این است که میان جوش و آکنه تفاوت‌های مشخص و قابل توجهی وجود دارد. آگاهی از این تمایز نه‌تنها به شناخت بهتر مشکلات پوستی کمک می‌کند، بلکه در انتخاب روش درمانی صحیح نیز اهمیت فراوان دارد. در ادامه به‌طور جامع و رسمی به بررسی دقیق این موضوع می‌پردازیم.
با آغاز دوران بلوغ و تغییرات هورمونی مرتبط با آن، پوست دچار دگرگونی‌های قابل توجهی می‌شود. یکی از این تغییرات افزایش ضخامت لایه‌های سطحی و همچنین افزایش فعالیت غدد چربی است. غدد چربی یا سباسه مسئول ترشح ماده‌ای به نام سبوم هستند. سبوم در واقع نوعی روغن طبیعی است که برای حفظ نرمی، انعطاف‌پذیری و سلامت پوست ضروری است. با وجود اهمیت این ماده، زمانی که میزان آن بیش از حد طبیعی ترشح گردد یا با ذرات آلاینده و سلول‌های مرده پوست ترکیب شود، می‌تواند منجر به انسداد منافذ گردد.
در چنین شرایطی دهانه فولیکول‌ها مسدود شده و محیطی مناسب برای رشد و تکثیر باکتری‌ها فراهم می‌شود. واکنش بدن به حضور این باکتری‌ها و انسداد منافذ، بروز التهاب و ایجاد برآمدگی‌های کوچک و قرمز رنگی است که به آن‌ها «جوش» گفته می‌شود. جوش‌ها غالباً به‌صورت تک‌ضایعه‌ای یا پراکنده ظاهر می‌شوند و در بسیاری از موارد با گذشت زمان و رعایت بهداشت فردی، خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کنند. استفاده از محصولات ضدجوش مانند کرم‌های موضعی نیز می‌تواند روند بهبود را سرعت بخشد.
مطالعه بیشتر:
چگونه از شر جوش خلاص شویم؟
آکنه که نام علمی آن «آکنه ولگاریس» است، نوعی بیماری پوستی محسوب می‌شود که با وجود ضایعات متعدد و مکرر شناخته می‌شود. برخلاف جوش که یک ضایعه منفرد است، آکنه مجموعه‌ای از جوش‌ها و ضایعات التهابی را شامل می‌شود که در بخش‌های وسیعی از پوست به‌ویژه صورت، کمر و سینه بروز می‌کنند.
مکانیسم اصلی بروز آکنه همانند جوش با انسداد منافذ آغاز می‌شود. منافذ پوست با غدد سباسه مرتبط هستند و این ارتباط از طریق کانالی به نام فولیکول برقرار می‌شود. زمانی که سبوم و سلول‌های مرده در این مسیر تجمع می‌یابند، پلاگینی ایجاد می‌شود که مانع خروج طبیعی چربی شده و در نتیجه باکتری‌های ساکن پوست در آن ناحیه فعال می‌شوند. این فرآیند با ایجاد التهاب گسترده همراه بوده و ضایعات متعدد، قرمز و چرکی به‌وجود می‌آورد.
آکنه می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند؛ از کومدون‌های سرسیاه و سرسفید گرفته تا پاپول‌ها، پستول‌ها و در موارد شدیدتر ندول‌ها و کیست‌ها. به دلیل ماهیت مزمن و عودکننده آکنه، درمان آن معمولاً دشوارتر از جوش منفرد است و به یک برنامه درمانی طولانی‌مدت نیاز دارد.
مطالعه بیشتر: آکنه چیست و چگونه درمان می‌شود؟
علت ایجاد جوش و آکنه را می‌توان مشابه دانست، اما شدت و گستره آن‌ها متفاوت است.
جوش معمولاً به دلیل مسدود شدن منافذ پوست ایجاد می‌شود. عواملی همچون تغییرات هورمونی، تولید بیش از حد سبوم، ژنتیک، رژیم غذایی نامناسب، آلودگی‌های محیطی و حتی رشد موهای زیرپوستی می‌توانند زمینه‌ساز ایجاد جوش باشند. در اغلب موارد، التهاب ناشی از جوش محدود است و پس از مدت کوتاهی برطرف می‌شود.
آکنه نیز از همان دلایل ایجاد جوش ناشی می‌شود، اما با شدت بیشتری همراه است. در واقع، آکنه زمانی بروز می‌کند که ترشح سبوم بیش از حد باشد و این افزایش باعث رشد بیش از اندازه باکتری‌ها و در نهایت التهاب شدید گردد. علاوه بر این، عوامل ژنتیکی و اختلالات هورمونی در ایجاد آکنه نقش بسیار مهمی دارند.
اگرچه جوش می‌تواند یکی از نشانه‌های آکنه باشد، اما علائم این دو پدیده با یکدیگر تفاوت دارند.
جوش معمولاً به صورت یک برآمدگی کوچک و سطحی با سر سفید یا سیاه دیده می‌شود. التهاب و قرمزی آن محدود بوده و اغلب حساسیت یا درد شدیدی ایجاد نمی‌کند. مدت زمان حضور جوش بر روی پوست نیز معمولاً کوتاه است و پس از مدتی خودبه‌خود یا با درمان ساده برطرف می‌شود.
آکنه برخلاف جوش، ضایعات متعدد و ملتهبی را شامل می‌شود. این ضایعات می‌توانند در سطح وسیعی از پوست مانند صورت، گردن یا کمر بروز کنند. آکنه معمولاً با قرمزی، التهاب و در برخی موارد درد همراه است. این بیماری پوستی ماهیتی مزمن دارد و در صورت عدم درمان مناسب، بارها عود می‌کند.
اگر جوش‌ها به‌صورت پراکنده و در تعداد کم ظاهر شوند، درمان آن‌ها دشوار نخواهد بود. اغلب با رعایت اصول بهداشتی و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌توان از بروز جوش جلوگیری کرد یا آن را کاهش داد. از جمله این اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
این تغییرات ساده در سبک زندگی در کنار استفاده از کرم‌های ضدجوش می‌توانند به شکل موثری در کاهش و کنترل جوش‌های پراکنده مؤثر باشند.
درمان آکنه به مراتب پیچیده‌تر از جوش‌های ساده است. از آنجا که آکنه ماهیتی مزمن دارد و ضایعات آن شدیدتر و گسترده‌تر هستند، برای بهبود نیازمند برنامه‌ای منظم و طولانی‌مدت می‌باشد. گام‌های اصلی در درمان آکنه عبارتند از:
آخرین نکته
همان‌گونه که گفته شد، جوش معمولاً یک ضایعه منفرد است که با اقدامات ساده قابل درمان است، اما آکنه یک بیماری پوستی مزمن محسوب می‌شود که نیازمند درمان‌های تخصصی و طولانی‌مدت است. شناخت صحیح این دو پدیده، نخستین گام برای انتخاب روش درمانی مناسب و پیشگیری از عود مکرر آن‌ها است. در صورتی که با آکنه مواجه هستید، توصیه می‌شود برای تشخیص دقیق و دریافت برنامه درمانی مناسب، حتماً با پزشک متخصص مشورت نمایید.
