دنیای شامپو، یک دنیای بزرگ و چند وجهی است. عوامل مختلفی دست به دست هم می‌دهند تا این شوینده‌ی مهم و تاثیرگذار به وجود بیایند. شامپو فقط یک شوینده نیست بلکه وظایف بیشتری بر عهده دارد. قصه‌ی شامپو حتما جذاب و خواندنی است.
فهرست مطالب
مقدمه:
شامپو، علاوه بر انجام وظیفه اصلی یعنی تمیزکردن پوست سر و موها، نقش مهمی در ارتقاء حالت و زیبایی موها بازی می‌کند. علاوه بر این، به عنوان یک مکمل در جبران کمبودهای مختلف پوست سر نیز عمل می‌کند. برای رسیدن به این هدف، مختلف مواد به نسبت صحیح با یکدیگر ترکیب شده و یک فرمولاسیون مناسب برای انواع موها و نیازهای مختلف ایجاد می‌شود. این مواد شامل شوینده‌ها، نرم‌کننده‌ها، غلیظ‌کننده‌ها، عوامل جداکننده، تنظیم‌کننده pH، نگهدارنده‌ها و افزودنی‌های ویژه استفاده شده در ترکیب شامپو هستند.
شامپو چیست؟
شامپو یک محصول بهداشتی است که برای تمیز کردن موها و پوست سر استفاده می‌شود. این محصول معمولاً به عنوان یک مایع خصوصیات خاص و استاندارد مشخص طراحی شده است. شامپوها عمدتاً از ترکیبات شیمیایی مختلف تشکیل شده‌اند که به تمیز کردن موها، حذف روغن‌های زیاد، جلوگیری از خارش و ایجاد طراوت در موها کمک می‌کنند.
ترکیبات شامپوها می‌توانند شامل آب، مواد شوینده (مثل دیترژنت‌ها یا تنظیم‌کننده‌های خلقی مو), ترکیبات مرطوب‌کننده، عصاره‌های گیاهی یا عصاره‌های دارویی، رایحه‌دهنده‌ها و مواد افزودنی دیگر باشند.
استفاده از شامپو به عنوان یک بخش اساسی از روتین بهداشت شخصی کمک می‌کند تا موها تمیز و سالم باقی بمانند. همچنین ممکن است شامپوها بر اساس نیازهای خاص، مثل شامپوهای ضدشوره یا شامپوهای مناسب برای موهای خشک یا چرب، تولید شوند.
شوینده‌ها در شامپو
وظیفه اصلی شامپو، شویندگی سر و مو است. حالا دراین مقاله از نازخاتون می‌خواهیم به موادی که این وظیفه را به عهده دارند بپردازیم.
مواد شوینده موجود در شامپوها به طور عمومی حاوی مواد شوینده مصنوعی یا سورفکتانت‌ها به عنوان پاک‌کننده اصلی (یا اولیه) هستند. این شوینده یا سورفکتانت اغلب به عنوان آمفیفیلیک شناخته می‌شود، به این معنی که مولکول‌های شوینده دارای ویژگی جذب روغن جذب آب هستند. به این ترتیب شوینده به سبوم و چربی‌های کثیف میچسبد و سپس با آب شستشو می‌شود.
علاوه بر سورفکتانت‌ها، شوینده‌های دیگر شامپو به این پنج دسته تقسیم می‌شوند: آنیونیک، کاتیونیک، غیر‌یونیک، آمفوتریک، و طبیعی. هر یک از این دسته‌ها ویژگی‌های مختلف و متفاوتی برای پاکسازی و نرمی‌دهندگی مو دارند. برای مثال، شوینده‌های با کیفیت برای شامپوهای مخصوص موهای چرب، قابلیت حذف سبوم را به خوبی و در سطح بالایی دارند. در مقابل، برای موهای موج دار یا رنگ شده، انتخاب شوینده‌های ملایم با هدف کاهش و نه حذف سبوم ساخته شده‌اند.
شامپوهای نسل جدید، معمولاً ترکیبی از دو تا چهار نوع سورفکتانت هستند تا بر اساس نوع و ویژگی موها، پاک‌کنندگی بهینه را فراهم کنند. در حالی‌که شوینده اولیه دارای بالاترین غلظت وظیفه پاک‌کنندگی را دارد، که شوینده دوم به عنوان پاک‌کننده ثانویه عمل می‌کند و کمبود مواد شوینده اولیه را تأمین می‌کند.
مواد تشکیل دهنده شامپوها:
مواد فعال‌کننده سطحی یا سورفکتانت‌ها (Surfactants)
توضیح: همانطور که قبلا گفته شد این مواد برای شستشو و پاکسازی موها از سبوم و روغن‌ها استفاده می‌شوند. آنها دارای خصوصیات آمفیفیلیک هستند، به معنای داشتن بخش‌های چربی دوست (برای جذب روغن) و بخش‌های آب دوست (برای جذب آب).
مواد تولید‌کننده کف (Foaming agents)
توضیح: این مواد باعث ایجاد حباب و کف در شامپو می‌شوند. حباب زنی ممکن است به عنوان یک ویژگی دلپذیر و محبوب در استفاده از شامپوها محسوب شود.
نرم‌کننده‌ها یا حالت‌دهنده‌ها (Conditioners)
توضیح: این مواد به موها نرمی می‌بخشند و از الکتریسیته ساکن و آسیب به موها جلوگیری می‌کنند. نرم‌کننده‌ها ممکن است شامپو را آسانتر قابل استفاده و موها را مدیریت پذیرتر کنند.
قوام‌دهنده‌ها یا افزایش‌دهنده‌های ویسکوزیته (Thickeners)
توضیح: این مواد به شامپو پایداری و قوام می‌بخشند. آنها جلوی جدا شدن مواد مختلف در شامپو را می‌گیرند و به ایجاد یک محصول با ویسکوزیته مناسب کمک می‌کنند.
ویسکوزیته به میزان مقاومت یک مایع در برابر تغییر شکل و حرکت داخلی در زمان اطلاق نیرو تعریف می‌شود. در واقع، ویسکوزیته نشان‌دهنده "خمیری بودن" یک مایع است. مایعات با ویسکوزیته بالا دارای مقاومت بیشتری در برابر حرکت و جریان هستند، در حالی که مایعات با ویسکوزیته پایین به راحتی جریان پذیر هستند.
ویسکوزینه در شامپوها و محصولات بهداشتی مشابه به کار می‌رود تا به محصول قوام دهد و از تفکیک مواد جلوگیری کند. افزودن ویسکوزینه به مایعات مانند شامپوها می‌تواند آنها را به سمت یک ژل یا خمیر هدایت کند، از جلوگیری از جدا شدن مواد در محصول جلوگیری کند، و در نهایت، موجب بهبود قابلیت استفاده و کارایی محصولات بشود.
قوام دهنده‌ها در محصولات شوینده و بهداشتی ممکن است شامل مواد مختلفی باشند تا به محصول قوام و کنسانتر شدگی بیشتری بخشند. از جمله:
استریل الکل (Stearyl Alcohol):
ستیل الکل (Cetyl Alcohol):
موم نخل و موم کارنوبا (Carnauba Wax): موم نخل و کارنوبا ویژگی‌های قوام دهنده و لطافت دهنده را در محصولات مانند لوسیون‌ها، کرم‌ها و عناصر مراقبت از پوست ارائه می‌دهند.
صمغ زانتان (Xanthan Gum):
ژلاتین (Gelatin):
استئاریک اسید (Stearic Acid):
مات‌کننده‌ها (Opacifiers)
توضیح: این مواد شامپو را غیرشفاف می‌کنند. این ویژگی از سویی در تأثیرات بصری و ایجاد حس خوب و از دیگر سو ممکن است جهت جلوگیری از نفوذ نور (به موجب حفظ استحکام محصول) مورد استفاده قرار گیرد.
شلات‌دهنده یا شلاتورها (Chelating agents)
توضیح: شلاتورها در تمام انواع فرمول‌های محصولات مراقبت از پوست با هدف افزایش کارایی و بهبود پایداری، مورد استفاده قرار می‌گیرند و تجربه بهتری برای مصرف‌کننده ایجاد می‌کنند. این ترکیبات گاهی نقش مواد نگهدارنده از فساد محصول و افزایش زمان مصرف را ایفا می‌کنند. در محصولاتی همچون صابون مایع و محصولات شستشوی بدن، شلاتورها جهت حفظ عطر و رنگ، و افزایش تأثیرات مثبت آنها با داروهای ضد میکروبی نیز به کار می‌روند. در شامپوها نیز این مواد به جلوگیری از اثرات آب سخت و رسوبات معدنی در شامپو کمک می‌کنند.
مواد نگهدارنده یا محافظ (Preservative)
توضیح: این مواد برای جلوگیری از رشد میکروب‌ها و مراقبت از محصول به علت آلودگی به کار برده می‌شوند.
برخی از مواد نگهدارنده‌ای که معمولاً در شامپوها به کار می‌روند به شرح زیر می‌باشند:
بنزوات سدیم (Sodium Benzoate): معمولاً به عنوان یک ماده نگهدارنده در محصولات بهداشتی مانند شامپوها استفاده می‌شود.
تتراسدیم (Tetra sodium EDTA): این ماده برای جلوگیری از اثرات آب سخت و رسوبات معدنی جلوگیری و از فساد محصولات استفاده می‌شود.
متیل ایزوتیازولینون (Methylisothiazolinone): این یک ماده ضد میکروب و ضد قارچ است که برای جلوگیری از رشد میکروب‌ها در محصولات بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پتاسیم سوربات (Potassium Sorbate): این ماده نگهدارنده در برابر باکتری‌ها و قارچ‌ها است که در سایر محصولات بهداشتی نیز به کار می‌رود.
اسید سوربیک (Sorbic Acid): این ماده نگهدارنده در برابر باکتری‌ها و قارچ‌ها استفاده می‌شود.
دهیدرواستیک اسید (Dehydroacetic Acid): این یک ماده نگهدارنده ضد باکتری و قارچ است که در محصولات بهداشتی برای افزایش عمر مفید محصول به کار می‌رود.
بنزیل الکل (Benzyl Alcohol): این ماده به عنوان یک ماده نگهدارنده و ضد میکروب در محصولات بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مواد افزودنی مخصوص
توضیح: این دسته شامل موادی است که به دلیل ویژگی‌های خاص یا اهداف خاص به شامپو افزوده می‌شوند. ممکن است یک شامپو برای هدف خاص از جمله: موهای چرب، رفع شوره، نرم کنندگی بیشتر یا مصارف طبی ساخته شده باشد در هر یک ماده افزودنی مخصوص وجود خواهد داشت.
رایحه و اسانس (Fragrance)
توضیح: رایحه و اسانس به شامپو عطر و بوی خوشایندی می‌بخشند تا تجربه استفاده از محصول را لذت‌بخش‌تر کنند. گرچه ممکن است برخی افراد به رایحه‌های خاصی حساسیت داشته باشند یااینکه برخی اسانس‌ها برایشان جذاب و دلنشین باشد.
انواع شامپو
شامپوها بر اساس عملکرد، ویژگی و سایر موارد داری تقسیم‌بندی‌های متفاوتی هستند که در این فصل به آنها می‌پردازیم.
انواع شامپو بر اساس میزان چربی مو
شامپوها معمولاً بر اساس نوع مو و ویژگی‌های آن مختلف به چندین دسته تقسیم می‌شوند. این دسته‌بندی شامل شامپوهای مخصوص موهای چرب، موهای معمولی و موهای خشک می‌شود. در زیر توضیحاتی درباره هر دسته آورده شده است:
شامپو برای موهای چرب
این نوع شامپو برای موهایی که به سرعت چرب می‌شوند مناسب است. معمولاً حاوی مواد شوینده قوی است که از افزایش سطح چربی جلوگیری کنند و موها را تمیز کرده و باعث کاهش چربی زودرس شود.
در این نوع شامپوها از مواد شوینده قوی بیشتر استفاده می‌شود. شامپوهای برای موهای چرب معمولاً حاوی مواد شوینده قوی‌تری مثل سولفاتها هستند که به خوبی چربی را از موها حذف می‌کنند.
به طور کلی، حضور سولفات در شامپوها برای سلامتی موها معمولاً بی‌خطر است. سولفاتها به شامپو کمک می‌کنند تا آلودگی‌ها و چربی‌های مو را از بین ببرد. با این حال، استفاده از شامپوهای حاوی سولفات ممکن است برای همه افراد مناسب نباشد، به‌ویژه اگر عادت داشته باشید موهای خود را هر روز با شامپو بشویید. علاوه بر این، ممکن است این شامپوها به انواع خاصی از موها آسیب برسانند و حتی پوست برخی افراد را تحریک کنند.
در این نوع شامپوها از عصاره‌ها یا مواد تنظیم‌کننده چربی نیز استفاده می‌شود.
در شامپوهای مناسب برای موهای چرب، از چه موادی استفاده نمی‌شود
در این شامپوها برخی مواد استفاده نمی‌شوند یا اینکه کمتر استفاده می‌شود از جمله:
مواد نرم‌کننده غیرضروری: شامپوهای برای موهای چرب معمولاً از مواد نرم‌کننده زیادی استفاده نمی‌کنند، زیرا این نوع موها به طور طبیعی به سرعت چرب می‌شوند و نیاز به ترطیب بیشتر ندارند. در نتیجه، ممکن است تعداد کمتری از مواد نرم‌کننده مانند روغن‌ها و مواد مرطوب‌کننده در این شامپوها وجود داشته باشد.
مواد مرطوب‌کننده زیاد: شامپوهای برای موهای چرب به مقدار کمتری از مواد مرطوب‌کننده نیاز دارند. این مواد ممکن است در موارد دیگر برای بهبود وضعیت موها و تغذیه عمقی بیشتر مورد استفاده قرار گیرند.
مواد حاوی روغن‌ها: شامپوهای برای موهای چرب ممکن است از مواد حاوی روغن‌های سنتزی یا روغن‌های طبیعی کمتری استفاده کنند. این اقدام می‌تواند به کاهش چربی زودرس موها کمک کند.
شامپو برای موهای معمولی
این نوع شامپو برای موهای سالم و متوسط مناسب است. اغلب این شامپوها حاوی مواد شوینده ملايم‌تر و مواد مرطوب‌کننده هستند که موها را تمیز می‌کنند و همچنین از رطوبت موها حفظ می‌کنند.
شامپو برای موهای خشک
این نوع شامپو برای موهایی که به طور معمول خشک و نیاز به مراقبت و ترطیب بیشتر دارند مناسب است. این شامپوها حاوی مواد مرطوب‌کننده، روغن‌های طبیعی و مواد محافظتی برای تغذیه و ترمیم موها می‌باشند.
در شامپوهای مناسب برای موهای خشک، از چه موادی استفاده نمی‌شود
مواد شوینده قوی: در مقایسه با شامپوهای برای موهای چرب، شامپوهای برای موهای خشک ممکن است از مواد شوینده نرم‌تر و ملايم‌تری استفاده کنند. این مواد کمتر از رطوبت طبیعی موها را به خود جذب می‌کنند و از خشکی موها جلوگیری می‌کنند.
سولفاتها: سولفاتها از مواد شوینده قوی هستند که می‌توانند موها را از رطوبت طبیعی خود خالی کنند. در شامپوهای برای موهای خشک، تمایل به استفاده از سولفاتها کمتر است.
الکل‌های خشک‌کننده: الکل‌های خشک‌کننده ممکن است در شامپوهای برای موهای خشک به کمترین میزان استفاده شوند، زیرا این الکل‌ها می‌توانند رطوبت موها را کاهش دهند و موها را خشک کنند.
مواد حاوی تثبیت‌کننده مو: در موارد دیگر، مواد حاوی تثبیت‌کننده مو ممکن است برای نرمی و کنترل موها استفاده شود، اما در شامپوهای برای موهای خشک، این مواد کمتر استفاده می‌شوند تا از احتمال خشکی موها جلوگیری شود.
توجه داشته باشید که ترکیبات موجود در شامپوها ممکن است بسته به برند و فرمولاسیون خاص شامپو متفاوت باشد. همچنین، شامپوهای مختلف ممکن است متناسب با نیازهای خاص هر فرد تنظیم شوند.
انواع شامپو بر اساس ظاهر مو
در این دسته بندی به شامپوهای مختلف برای موهای نازک، کم پشت، فر و لخت می‌پردازیم:
شامپو برای موهای نازک
ویژگی‌ها: حاوی مواد حجیم‌کننده و تقویت‌کننده برای افزایش حجم و ضخامت موها. ممکن است حاوی عوامل نرم‌کننده برای جلوگیری از شکنندگی موها نیز باشد.
تشکیل‌دهنده‌ها: مواد حجیم‌کننده مانند پروتئین‌ها و پلیمرها. عوامل نرم‌کننده مانند روغن‌ها و پروتئین‌ها.
در این شامپوها ممکن از از این مواد کمتر استفاده شود یا اصلاً استفاده نشود: سولفاتها یا مواد شوینده قوی که ممکن است به نازکی موها آسیب برسانند.
شامپو برای موهای فر
ویژگی‌ها: حاوی مواد نرم‌کننده و مرطوب‌کننده برای کنترل الکتریسیته ساکن و حفظ لطافت موها. ممکن است حاوی عوامل تقویت‌کننده باشد تا از آسیب فرها جلوگیری کند.
تشکیل‌دهنده‌ها: مواد نرم‌کننده مانند روغن‌ها و پروتئین‌ها. مرطوب‌کننده‌ها مثل گلیسرین.
در این شامپوها ممکن از از این مواد کمتر استفاده شود یا اصلاً استفاده نشود: سولفاتها یا مواد شوینده قوی که ممکن است باعث خشکی موهای فر شوند.
شامپو برای موهای لخت
ویژگی‌ها: حاوی مواد تقویت‌کننده و پرورش‌دهنده برای افزایش قدرت و ضخامت موها. این شامپوها ممکن است حاوی مواد محافظتی برای جلوگیری از شکنندگی موها باشد.
تشکیل‌دهنده‌ها: پروتئین‌ها و ویتامین‌ها برای تقویت موها. مواد نرم‌کننده جهت افزایش انعطاف‌پذیری موها.
در این شامپوها ممکن از از این مواد کمتر استفاده شود یا اصلاً استفاده نشود: مواد حجیم‌کننده زیاد که ممکن است موهای لخت را سنگین کنند.
شامپو برای موهای کم پشت
ویژگی‌ها: حاوی مواد حجیم‌کننده و حاوی حاصل از گیاهان برای افزایش حجم و ظاهر پرپشت موها.
این شامپوها ممکن است حاوی عوامل ترمیم‌کننده برای تقویت موها باشد. از جمله: مواد حجیم‌کننده و تقویت‌کننده مانند پلیمرها و پروتئین‌ها. عوامل ترمیم‌کننده برای بهبود وضعیت موها.
در این شامپوها ممکن از از این مواد کمتر استفاده شود یا اصلاً استفاده نشود: مواد نرم‌کننده زیاد که ممکن است موها را کند و خسته کننده نشان دهد.
انواع شامپو بر اساس تغییرات ایجاد شده
در این بخش به شامپوهای مناسب برای موهای رنگ شده، مش شده و کاشت شده می‌پردازیم.
شامپو برای موهای رنگ شده:
حفظ رنگ: شامپو برای موهای رنگ شده به منظور حفظ رنگ و جلوگیری از زوال زودتر رنگ موها طراحی شده است.
نرمی و لطافت: حاوی مواد نرم‌کننده و مرطوب‌کننده برای حفظ نرمی و لطافت موها و جلوگیری از خشکی ناشی از رنگ‌کردن.
محافظت در برابرUV: ممکن است حاوی فیلترهای UV باشد تا از موها در برابر اشعه مستقیم آفتاب محافظت کند.
برخی مواد تشکیل‌دهنده:
مواد نرم‌کننده مانند روغن‌ها و پروتئین‌ها.
مواد مرطوب‌کننده مثل گلیسرین و هیدراتورها.
در این شامپوها ممکن است از سولفاتها کمتر استفاده شود تا از خروج سریع‌تر رنگ از موها جلوگیری شود.
شامپو برای موهای مش شده
ویژگی‌ها:
نرمی و آرامش: باید حاوی مواد نرم‌کننده و آرامش‌بخش باشد تا از الیاف مو در اثر مش مراقبت کند.
جلوگیری از گره‌ها: مواد حفظ‌کننده رطوبت و آسان‌سازها برای جلوگیری از تشکیل گره‌ها و تعلیق موها.
افزایش درخشندگی: حاوی مواد افزایش‌دهنده درخشندگی برای بهبود ظاهر موهای مش شده.
تشکیل‌دهنده‌ها:
مواد نرم‌کننده: روغن‌ها و پلیمرها.
حفظ‌کننده رطوبت: گلیسرین و هیدراتورها.
مواد افزایش‌دهنده درخشندگی: سیلیکون‌ها و مواد لمینت‌دهنده.
در این شامپوها از این مواد کمتر استفاده یا اصلاً استفاده نمی‌شود:
سولفاتها: ممکن است از سولفاتها کمتر استفاده شود تا موهای مش شده را حفظ کند و از خشکی جلوگیری کند.
مواد حجیم‌کننده زیاد: به دلیل خاصیت موهای مش شده، از مواد حجیم‌کننده زیاد کمتر استفاده می‌شود تا موها به حالت طبیعی‌تری باقی بمانند.
شامپو برای موهای کاشته شده
حفظ نرمی و لطافت: شامپو برای موهای کاشته شده باید موها را نرم کند و لطیف نگه دارد تا از آسیب به ساقه‌های مو جلوگیری شود.
تقویت مو: حاوی مواد تقویت‌کننده و ترمیم‌کننده برای حفظ سلامت و قدرت موها.
پیشگیری از التهاب: ممکن است حاوی مواد ضد التهاب باشد تا از حساسیت و التهاب در محدوده کاشت جلوگیری شود.
تشکیل‌دهنده‌ها:
مواد تقویت‌کننده مانند: پروتئین‌ها و ویتامین‌ها.
مواد ترمیم‌کننده: مثل روغن‌ها و مواد ترمیم‌کننده.
مواد ضد التهاب همانند: عصاره‌ها یا مواد ضد التهاب ملایم.
در این شامپوها از مواد حجیم‌کننده کمتر استفاده می‌شود چراکه به دلیل سنگینی موها، از مواد حجیم‌کننده زیاد کمتر استفاده می‌شود تا موها را سبک نگه دارد.
انواع شامپو بر اساس برخی بیماری‌های رایج مو
در این بخش به شامپوهای مورد نیاز در برخی بیماری‌ها می‌پردازیم
شامپو برای موخوره
زمانی که انتهای موها خشک و شکننده و پوسیده می‌شوند، موخوره به وقوع می‌پیوندد. گاهی چنین موهایی شبیه به به انتهای طناب رشته‌رشته به نظر می‌رسند. در این حالت، نوک موها به شکل دو یا چند شاخه تقسیم شده و بدون هیچ دلیل منطقی قطع می‌شوند.
عواملی چون آفتاب‌‌زدگی یا تغییرات شدید در شرایط آب و هوایی محل زندگی، همچنین استفاده از روش‌های آرایش مو مثل استفاده از سشوارهای بیش از حد، صاف کردن یا فر کردن موها ممکن است باعث ایجاد شکاف در انتهای موها و نهایتا موخوره شود. همچنین، یکی از عوامل مهم بروز موخوره، استفاده بیش از حد از محصولات شیمیایی مانند شامپوهای نامناسب است که می‌تواند به شکل و سلامتی موها آسیب برساند.
شامپوی مخصوص موخوره می‌تواند تا حدود زیادی از پیشرفت موخوره جلوگیری کند و به عنوان یک مکمل به درمان کمک کند.
ویژگی شامپوی مخصوص موخوره: حاوی مواد ضدقارچ برای کاهش رشد قارچ مالازئیا. شامپوهای ضد موخوره باید بازسازی کننده، ترمیم کننده و آبرسان باشند.
تشکیل‌دهنده‌ها: ضدقارچ‌ها مانند پیروکتون‌زینول، کتوکونازول.
کمتر استفاده یا عدم استفاده از مواد مرطوب‌کننده زیاد.
شامپو برای شکنندگی موها
ویژگی: در فرمولاسیون شامپوی موهای شکننده و مجعد، از مواد نرم کننده و حالت دهنده، آنتی الکترواستاتیک و برخی ویتامین‌ها استفاده می‌شود. وجود ترکیبات آبرسان و مرطوب کننده ضروری است ال از خشکی بیشتر مو جلوگیری شود. مواد مغذی و تقویت کننده در این شامپوها نیز، به ترمیم و احیای موی آسیب دیده و شکننده کمک می‌کنند.
مواد تشکیل‌دهنده‌ی این شامپوها معمولا حاوی چنین ترکیباتی هستند:
پروتئین‌ها: مواد مانند کراتین و پروتئین‌های دیگر که به ساختار داخلی موها نفوذ کرده و آنها را تقویت می‌کنند.
روغن‌ها: روغن‌های مرطوب‌کننده مانند آرگان، خرما، جوجوبا و غیره که به موها نرمی و لطافت می‌بخشند و از شکنندگی جلوگیری می‌کنند.
ویتامین‌ها: به عنوان مثال، ویتامین E که به عنوان یک آنتی‌اکسیدان عمل می‌کند و می‌تواند از آسیب به موها جلوگیری کند.
آلوئه‌ورا: این ماده با خاصیت‌های مرطوب‌کننده و التیام‌بخشی ممکن است به تقویت و بهبود سلامت موها کمک کند.
عصاره‌ها و اسانس‌ها: مواد معطر و مواد گیاهی مانند چای سبز، لاواندر، گل رز و غیره که همچنین ممکن است به ترمیم و تقویت موها کمک کنند.
آمینو اسیدها: موادی مانند آرژینین و سیستین که به تغذیه موها و تقویت ساختار آنها کمک می‌کنند.
شامپوهای مخصوص موهای شکننده معمولاً از موادی که ممکن است به موها آسیب بزنند یا شکنندگی آنها را افزایش دهند، کمتر استفاده می‌کنند. به علاوه، برخی از مواد مصنوعی یا شیمیایی که ممکن است به سلامتی موها ضربه بزنند، نیز ممکن است از ترکیبات این شامپوها حذف شوند. مواردی که در شامپوهای مخصوص موهای شکننده کمتر استفاده می‌شوند یا اصلاً استفاده نمی‌شوند، عبارتند از:
سولفاتها: مواد شوینده مانند سدیم لوریل سولفات و سدیم لورت سولفات که ممکن است موها را خشک کرده و به شکنندگی آنها بیافزایند.
پارابن‌ها: مواد نگهدارنده که برخی از افراد حساسیت به آنها دارند و ممکن است به سلامتی موها آسیب بزنند.
مواد رنگی: مواد افزودنی برای رنگ‌آمیزی شامپو که برخی از افراد ممکن است به آنها حساسیت نشان دهند.
عطرهای مصنوعی: برخی از مواد مصنوعی که برای ایجاد عطر در شامپوها استفاده می‌شوند و ممکن است حساسیت پوستی را افزایش دهند.
الکل با ترکیبات محرک کننده: الکل‌های خشک کننده ممکن است باعث خشکی موها و افزایش شکنندگی آنها شوند.
مواد شیمیایی حادها: موادی مانند فرمالدهید و اوره که ممکن است به سلامتی موها و پوست آسیب برسانند.
شامپو برای از بین بردن شوره
شوره سر یکی از بیماری‌های شایع پوست سر است که معمولا به دو حالت چرب و خشک ایجاد می‌شود. شوره سر چرب (درماتیت سبورئیک) زمانی ایجاد می‌شود که پوسته‌های چرب به سر و مو بچسبند.
در حالت دوم، شوره سر خشک به حالتی گفته می‌شود که پوسته های خشک و سبک ایجاد شده از سر و موی ریزش کنند.
شامپوهای مناسب برای شوره سر بر اساس ترکیباتی که دارند دسته بندی می‌شوند. برخی از این شامپوها به خاطر فرمولاسیون خاص و سفارشی، ممکن است فقط با نسخه پزشک قابل دستیابی باشند. البته بیشتر انواع شامپوی ضد شوره را می‌توان بدون نسخه نیز تهیه کرد.
انواع شامپوهای ضد شوره:
شامپو ضد شوره بدون سولفات: این نوع شامپوها عمدتاً برای افرادی که به سولفاتها حساسیت دارند یا موهای خشک دارند مناسب هستند. مواد شوینده آنها بدون سولفات عمل می‌کنند و حاوی مواد آرایشی ملایم برای حفظ رطوبت موها می‌باشند. ممکن است حاوی عصاره‌های گیاهی، روغن‌های طبیعی یا مواد ضد قارچ باشند.
شامپو ضد شوره برای موهای خشک: این شامپوها به منظور نرم‌کنندگی و مرطوب‌کنندگی موهای خشک طراحی شده‌اند. ممکن است شامپوهای این دسته حاوی روغن‌های مرطوب‌کننده مانند روغن آرگان یا روغن‌های گیاهی باشند. همچنین، مواد آرایشی با تمرکز بر رطوبت و ترمیم ساختار مو در این شامپوها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
شامپو ضد شوره برای موهای چرب: این شامپوها به منظور کنترل افزایش چربی پوست سر و کاهش شوره در موهای چرب طراحی شده‌اند. معمولاً حاوی مواد شوینده با خاصیت تنظیم چربی و تعادل پوست سر می‌باشند. این شامپوها ممکن است حاوی عوامل ضد باکتری یا ضد قارچ جهت کنترل میکروب‌های باعث شوره در پوست سر باشند.
شامپو ضد شوره برای انواع مو: شامپوهای ضد شوره برای انواع مو به منظور پوشش دادن به نیازهای مختلف افراد طراحی شده‌اند. این شامپوها ممکن است مواد آرایشی و مواد ضد قارچ یا باکتری را ترکیب کنند تا برآورده کننده نیازهای مختلف افراد باشند. انتخاب شامپوی مناسب بر اساس نوع مو و پوست سر شما مهم است تا بهترین نتیجه را برای شما به ارمغان بیاورد.
شامپوهای ضد شوره حاوی پیریتیون روی: این شامپوها معمولاً حاوی مواد فعال مانند پیریتیون روی هستند که به عنوان یک مواد ضد قارچ و ضد باکتری عمل می‌کند. این مواد می‌توانند به کنترل رشد قارچ‌ها در پوست سر کمک کرده و به کاهش شوره و خارش سر کمک کنند.
شامپوهای حاوی اسید سالسیلیک: اسید سالسیلیک یک مواد آنتی اینفلاماتور و ضد باکتری است که ممکن است در کنترل شوره و خشکی پوست سر موثر باشد. این ماده معمولاً به عنوان یک پوست‌پاک‌کننده و تسکین‌دهنده نیز عمل می‌کند.
شامپوهای دارای سلنیوم سولفاید: سلنیوم سولفاید یک ماده ضد قارچ است که می‌تواند در کاهش رشد قارچ‌های باعث شوره موثر باشد. این شامپوها ممکن است به کنترل شوره، التهاب پوست سر، و خارش کمک کنند.
شامپوهای کتوکونازول:
تفاوت نرم کننده و شامپو
شامپو و نرم‌کننده دو محصول متفاوت با هدفهای مختلف در مراقبت از مو هستند. در ادامه، تفاوت‌های اصلی بین این دو محصول آورده شده است:
کاربردها
شامپو: هدف اصلی شامپو تمیز کردن موها و پوست سر از چربی، آلودگی، و ذرات معلق است. شامپوها مواد شوینده دارند که کثیفی و روغن را از موها و پوست سر شسته و از بین می‌برند.
نرم‌کننده: هدف اصلی نرم‌کننده، نرم کردن و حالت دهی به موها است. این محصولات معمولاً حاوی مواد نرم‌کننده و مرطوب‌کننده هستند که به موها انعطاف و لطافت می‌بخشند.
مواد موجود
شامپو: حاوی مواد شوینده مانند سورفکتانت‌ها، شوینده‌های طبیعی یا شیمیایی، عوامل پاک‌کننده، و مواد فعال اصلی برای تمیز کردن موها.
نرم‌کننده: حاوی مواد نرم‌کننده مانند روغن‌ها، سیلیکون‌ها، پروتئین‌ها و مواد مرطوب‌کننده برای ایجاد لطافت و انعطاف در موها.
استفاده مشترک
بسیاری از افراد هر دو محصول را در روزهای شستشو موها استفاده می‌کنند. ابتدا از شامپو برای تمیز کردن موها و پوست سر استفاده می‌شود، سپس از نرم‌کننده برای افزودن لطافت و زیبایی
آشنایی بیشتر با نرم کننده‌ها
نرم کننده‌ها حاوی مواد خاص خود هستد تا به کاربردی که مد نظر مصرف کننده است، نزدیک شوند.
روغن‌ها: روغن‌ها یکی از مهمترین مواد در نرم‌کننده‌ها هستند. روغن‌های مختلف مانند روغن آرگان، روغن جوجوبا، روغن شی‌باتر، و روغن‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. این روغن‌ها به موها تغذیه می‌دهند و از خشکی و سختی آنها جلوگیری می‌کنند.
سیلیکون‌ها: سیلیکون‌ها به عنوان یک نوع مواد فراورده از سیلیکا با ویژگی‌های نرم‌کنندگی و محافظتی علیه حرارت مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مواد به موها لطافت می‌بخشند و از آسیب‌های حرارتی جلوگیری می‌کنند.
پروتئین‌ها: پروتئین‌های مویی یا پروتئین‌های گیاهی نیز ممکن است در ترکیبات نرم‌کننده‌ها وجود داشته باشند. این پروتئین‌ها به موها قدرت و انعطاف می‌بخشند.
مواد مرطوب‌کننده: موادی مانند گلیسرین، پانتنول ویتامین B5 و هیدراتورهای دیگر در نرم‌کننده‌ها به منظور حفظ رطوبت موها استفاده می‌شوند.
مواد آرایشی و بویایی: برخی نرم‌کننده‌ها حاوی مواد آرایشی برای افزودن براقیت، مواد ضد استاتیک، و عطرها برای ایجاد بوی خوشایند هستند.
سورفکتانت‌های کاتیونی: سورفکتانت‌های کاتیونی نیز ممکن است به عنوان مواد آفریننده نرمی در ترکیبات نرم‌کننده‌ها حضور داشته باشند. این مواد به موها کمک می‌کنند تا به هم چسبیده و نرم شوند.
پلیمرها: پلیمرها می‌توانند به عنوان مواد حفاظتی و نرم‌کننده در ترکیبات نرم‌کننده‌ها وارد شوند. این مواد می‌توانند انعطاف‌پذیری موها را افزایش دهند و آنها را بهتر قابل مدیریت کنند.
امولسیفایرهای کمکی: امولسیفایرهای کمکی ممکن است برای ترکیب عناصر آبی و روغنی در ترکیبات نرم‌کننده‌ها استفاده شوند. این مواد به ترکیب آسانتر اجزای مختلف کمک می‌کنند و از جدایی فازها جلوگیری می‌کنند.
ویژگی‌های یک شامپوی خوب
تمیزکنندگی موثر: پیش از هرچیز شامپو باید به طور موثر چربی، آلودگی و مواد مختلف را از موها و پوست سر شسته و آنها را تمیز کند. این اولین انتظاری است که از یک شامپوی خوب داریم.
حفظ تعادل چربی: تمیز کنندگی مو به معنا از بین بردن همه‌ی چربی‌های مو نیست. بلکه لازم است تعادل مناسبی در میزان چربی مو ایجاد شود.
مناسب برای نوع مو: شامپو باید با نوع موها و نیازهای آنها هماهنگ باشد. برخی از شامپوها برای موهای چرب، خشک، رنگ شده، موج دار و... طراحی شده‌اند.
نرمی و لطافت: شامپو باید موها را نرم و لطیف کند و از خشکی و سختی آنها جلوگیری کند.
عدم ایجاد تحریک: شامپو نباید پوست سر را تحریک کند یا باعث خشکی و حساسیت شود. مخصوصاً برای افراد با پوست حساس.
حاوی مواد مغذی: برخی از شامپوها مواد مغذی مانند پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و روغن‌ها را به موها ارائه می‌دهند تا موها را تقویت کرده و تغذیه دهند.
ضد شوره یا موخوره: اگر شامپو دارای ویژگی‌های ضد شوره باشد، می‌تواند به کنترل مشکلات موخوره کمک کند.
عطر خوب: برخی از افراد اهمیتی به بوی خوب و عطر مطلوب شامپو می‌دهند.
حاوی مواد نرم‌کننده: مواد نرم‌کننده در شامپو به لطافت و انعطاف موها کمک می‌کنند.
عدم ایجاد الکتریسیته ساکن: برخی از شامپوها با دارا بودن مواد ضد الکتریسیته ساکنه می‌توانند از ایجاد مشکلات استاتیک در موها جلوگیری کنند.
پایداری: مواد مغذی و حالت دهنده و بوی خوب شامپو باید پایداری داشته باشد و به مدت معقولی بر روی موها و پوست سر باقی بماند.
ترکیبات نامناسب شامپوها چیست؟
پیش از هرچیز باید گفت شامپوی نامناسب، شامپویی است که با پوست سر شما سازگاری ندارد. بنابراین این یک امر نسبی است و نمی‌تواند برای همه یک نسخه ارائه کرد. اما بهطرو کلی و در ظرایط معمولی برخی شامپوها برای همه می‌توانند نا مناسب باشند. برای برخی کم و برای برخی حتی خطرناک.
شامپو نباید حاوی مقادیر زیادی از این مواد باشد (و در برخی موارد اصلاً نباید چنین موادی داشته باشد):
فرمالدئید: فرمالئید یک ترکیب شیمیایی است که در محصولات خانگی و مصالح ساختمانی یافت می‌شود. این ماده به عنوان یک نگهدارنده در برخی محصولات بهداشتی، از جمله شامپوها، استفاده می‌شود. فرمالدئید باعث ایجاد حساسیت در افراد می‌شود.
علاوه بر این، فرمالدئید به عنوان یک ماده تحریک‌کننده شناخته شده است که التهابات پوستی را تحریک می‌کند و می‌تواند به بدتر شدن درماتیت آلرژیک و اگزما منجر شود.
پارابن‌ها (PARABENS): گرچع در شامپوها لازم است تا حدودی مواد نگهدارنده استفاده شد اما این مواد باید کنترل شده و به میزان استاندارد، به کار برده شوند. پارابن‌ها مواد نگهدارنده یا محافظ شیمیایی هستند که برای افزایش مدت ماندگاری در محصولات زیبایی و بهداشتی به کار می‌روند. که این ترکیبات می‌توانند به سرعت از طریق پوست جذب شده و به درون بافت‌های بدن نفوذ کنند.
استفاده از پارابن‌ها می‌تواند باعث بروز درماتیت تماسی آلرژیک و مشکلات پوستی نظیر قرمزی، تحریک، خارش پوست، پوسته‌پوسته شدن و حتی کهیر گردد. حتی ممکن است این مواد اثرات استروژنی داشته باشند و منجر به اختلالاتی در تنظیم هورمون‌های طبیعی بدن شوند.
هگزاکلروفن (HEXACHLOROPHENE): هگزاکلروفن یک ماده ضدعفونی‌کننده است که به دلیل خاصیت ضدباکتریالی که در آن است، در محصولات آرایشی استفاده می‌شود. این ماده می‌تواند باعث سوزش چشم و تحریک پوست شود و در صورت مصرف داخلی، مشکلاتی مانند حالت تهوع، استفراغ، گرفتگی شکم و اسهال ایجاد کند.
فتالات‌ها (PHTHALATES): فتالات‌ها گروهی از ترکیبات شیمیایی هستند که معمولاً به منظور افزایش انعطاف‌پذیری مواد پلاستیک به کار می‌روند و در تولید محصولات آرایشی، از جمله شامپوها، به عنوان عامل ماندگاری بو استفاده می‌شوند. استفاده از فتالات‌ها با اختلالات هورمونی، ناباروری، کاهش تعداد اسپرم، و مشکلات مرتبط با تولید مثل و ... مرتبط است. افراد در معرض این مواد شیمیایی ممکن است با خطرات احتمالی مانند افزایش خطر سقط جنین و ابتلا به دیابت بارداری روبرو شوند.
سولفاتها (SULFATES): سولفاتها گرچه به عنوان مواد شوینده در ترکیب شامپوها استفاده می‌شوند، اما استفاده بیش از اندازه استاندارد نامناسب است.
این ترکیبات شیمیایی وظیفه شویندگی و تمیزکاری مواد را در شامپو برعهده دارند و باعث ایجاد کف در محصول می‌شوند. اگر شامپوی شما کف نمی‌کند، احتمالاً بدون سولفات تهیه شده است. لازم به ذکر است که خاصیت شویندگی قوی سولفاتها می‌تواند منجر به سوزش، خشکی، و التهاب پوست گردد.
مصرف مداوم سولفاتها ممکن است احتمال حساسیت پوستی را افزایش دهد و باعث تشدید مشکلاتی همچون روزاسه، اگزما، و درماتیت تماسی شود. همچنین، این ترکیبات ممکن است باعث تحریک و سوزش در پوست‌های حساس شوند. بنابراین، استفاده از محصولات خالی از سولفات می‌تواند گزینه بهتری برای حفظ سلامت پوست باشد.
چگونه شامپوی خانگی درست کنیم؟
شامپوهای خانگی با استفاده از مواد طبیعی می‌توانند گزینه‌های سالم و بدون مواد شیمیایی برای مراقبت از موها باشند. البته، قبل از استفاده از هر فرمول، تست حساسیت را انجام دهید و اطمینان حاصل کنید که به هیچ عنوان باعث تحریک پوست یا حساسیت نشود. در زیر، چند فرمول برای ساخت شامپو خانگی آورده شده‌اند:
شامپو با کتیرا و برگ برخی گیاهان:
یک قاشق کتیرا (رز گلابی یا نعناع مروری)
برگ‌های گیاهان خاص (مثل نعناع، آویشن یا چای سبز)
روش: کتیرا را در آب داغ حل کرده و برگ‌های گیاهان انتخابی را اضافه کنید. این مخلوط را بر روی موها بمالید و بعد از چند دقیقه با آب بشویید.
شامپو با سفیده تخم مرغ:
یک تخم‌مرغ
صابون نرم رنده شده
روش: تخم مرغ را خوب مخلوط کرده و به آرامی صابون رنده شده را اضافه کنید. این مخلوط را به موها بمالید و پس از چند دقیقه با آب بشویید.
شامپو با ترکیب گلسیرین و ژل آلوئورا:
یک قاشق گلسیرین و یک قاشق ژل آلوئورا و آب
روش: گلسیرین و ژل آلوئورا را با یکدیگر مخلوط کنید و با اضافه کردن آب، مواد را رقیق کنید. این مخلوط را به موها بمالید و پس از چند دقیقه با آب بشویید.
شامپو با روغن بادام شیرین و عصاره لیمو:
یک قاشق روغن بادام شیرین
عصاره لیمو
روش: روغن بادام شیرین و عصاره لیمو را با هم مخلوط کنید. این مخلوط را به موها بمالید و پس از چند دقیقه با آب بشویید.
شامپو با ترکیب شیر و نارگیل:
شیر
عصاره نارگیل
روش: مقدار مساوی شیر و عصاره نارگیل را مخلوط کنید. این مخلوط را به موها بمالید و پس از چند دقیقه با آب بشویید.
شامپو با عصاره رزماری:
یک چهارم فنجان عصاره رزماری (می‌توانید با خرید رزماری خشک و تر کردن آن به‌صورت عصاره نیز تهیه کنید) یک چهارم فنجان شیر
یک چهارم فنجان آب
روش: در یک ظرف مناسب، عصاره رزماری را با شیر و آب مخلوط کنید. مخلوط را به دقت ترکیب کنید تا تمامی مواد به هم بریزند. موقع استفاده، این مخلوط را به موهای خود مالیده و به مدت چند دقیقه ماساژ دهید تا عصاره به موها نفوذ کند. پس از مدت زمان ماساژ، موها را با آب گرم بشویید.